به وقت شام نام آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیاست که در جشنواره بین المللی فیلم فجر با سخنرانی تند کارگردانش! سر زبان ها افتاد و حاشیه ها پیرامون این فیلم سینمایی، تا امروز یعنی موعد اکرانش در تعطیلات نوروز ادامه پیدا کرده است.
به وقت شام، داستان مواجهه یک عده المان های مثبت با عناصر تندروی داعشی در آسمان است. آسمانی که می توان آنرا نمادی از آزادی و فضای فکری نوع بشر دانست و تقابل سیاه و سفید ساخته ذهن حاتمی کیا را هم نمادی از نبرد دائم خیر و شر در فضای تخیل انسان...
شاید درون مایه ی به وقت شام، تکراری ترین ایده برای فیلم ساختن باشد (نبرد خیر و شر) اما اینکه حاتمی کیا چطور و با چه شگردی خواسته این درون مایه را به تصویر بکشد، از این ایده تکراری و همیشگی، اثر متفاوتی ساخته که در ادامه درباره آن صحبت می کنیم.
قبل از هر چیز باید بگم که هدف از این نوشته، نه نقد کارشناسی و فنی و نه موضع گیری سیاسی، نیست. بلکه صرفا بررسی تاثیر حواشی یک فیلم در فضای افکار عمومی جامعه است.
بگذارید از سخنان جنجالی آقای حاتمی کیا در جشنواره فیلم فجر شروع کنم. آنجایی که ایشان روی سن آمد و به خاطر موضع گیری یک منتقد سینما، زمین و زمان و را به باد خزعبلاتی کرد که بیشتر برازنده شخصیت و جایگاه الوات و دله دزدهای چاله میدون بود! حاتمی کیا در جشنواره فجر (بخوانید یک محیط فرهنگی که در سطح سینمای بین المللی، به عنوان ویترین سینمای ایران شناخته می شود)، هر آنچه که به دور از شان اهالی فرهنگ و هنر بود را به صحنه کشاند و برای میلیون ها مخاطب در سطح جهان، با افتخار نمایش داد. او به خشمی سرشار از کینه روی سن آمد و با موجی از تهمت و استهزاء مخاطبان خودش را کوبید و رفت...
ته قضیه را که در آوردم، متوجه شدم گویا یکی از نقادان معروف سینما، (که اتفاقا همیشه نقدهای تندی را نثار همه فیلم ها می کند) به فیلم حضرت آقا گفته #اثر_کمدی ! خب اگر کسی نداند که در سینمای ایران چه خبر است، خیلی راحت با این ننه من غریبم بازی های حاتمی کیا، بازی می خورد ولی اهالی سینما و کسانی که سایت ها و نشریات سینمایی را دنبال می کنند، می دانند که این مدل نقدها در سینمای ایران و بلکه در سینمای جهان چیز تازه ای نیست. حال سوال اینجاست که چرا حاتمی کیا اینطور جوش آورده؟ خب اینجا به لحاظ منطقی دو احتمال مطرح می شود:
اول اینکه طرف در تمام این سال هایی که فعالیت سینمایی داشته، درک درستی از محیط این حوزه به دست نیاورده و این واکنش احساسی، ناشی از بی تجربگی و از سر نادانی بوده... که به شخصه این احتمال رو مردود می دانم چون حاتمی کیا سالهاست خاک خورده سینماست و به خوبی زیر و بم های این عرصه را می شناسد.
دوم اینکه پس از نمایش محدود فیلم به وقت شام در سالن های جشنواره فجر و اطلاع از نتایج جشنواره ای و گیشه ای این اثر، باند و دار و دسته سرمایه گذاران فیلم به فکر چاره افتاده اند تا لااقل متضرر نشوند! این شد که حاتمی کیا در اجرای یک سناریوی از پیش طراحی شده، روی صحنه می آید و با حاشیه سازی برای فیلم، تلاش می کند تا نام به وقت شام را سر زبان ها بیاندازد و مردم را ولو از سر کنجکاوی به سینماها بکشاند. این مدعا جایی بیشتر تقویت می شود دقت کنیم دست های پشت پرده، اکران این فیلم را در بهترین زمان سینمای ایران (تعطیلات نوروز) مقرر فرموده اند! و تبلیغات بی سابقه و گسترده فیلم به وقت شام هم در تلوزیون نمایش داده می شود! (بیشتر از هر اثر سینمایی رقیب دیگر) و همچنین کار با آنجا رسیده که پیج های اینستاگرام با موضوعات مختلف هم در حال تبلیغ این فیلم هستند! (شاید یکی پیدا بشه بگه که عاشقانه و مخلصانه تبلیغ می کنند ولی باید عرض کنم که تبلیغات این فیلم به صورت سازماندهی شده، به پیج های مختلف سفارش داده شده)
این روزها به وقت شام، مبدل به نمادی شده از تفاوت دیدگاه مردم ایران به جهان پیرامونی ایشان. عده ای با مظلوم نمایی در تلاش اند تا به وقت شام را به حد اعلا بالا بکشند و عده ای دیگر با نظری به غایت منفی، گویا قصد دارند بغض چهل ساله شان را سر این فیلم خالی کنند... عده ای دیگر هم هستند که ماهیت و هویت فیلم را تایید می کنند ولی حواشی تعمدانه و گسترده اثر باعث شده تا نظر بدی نسبت به این فیلم پیدا کنند.
اما شاید مهم ترین جنبه این فیلم که در بحبوحه ی این حواشی، کسی سراغی از آن نمی گیرد، کیفیت فنی و هنری کار باشد! این روزها اکثر فعالان فضای مجازی و حتی مردمی که فیلم را دیده اند، بیشتر از روی حب و بغض های سیاسی شان درباره به وقت شام نظر می دهند و هنوز ندیده ام کسی را که بیاید واقعا بیطرفانه و منطقی صرفا به وقت شام را به عنوان یک فیلم، نقد کند. شاید ساده ترین اظهار نظری که درباره این فیلم شنیده ام، همان موضع گیری امیر قادری (اولین منتقد فیلم که حاتمی کیا از نظرش، پیراهن عثمان ساخت) باشد...
